Pałac w Grodzću k. Konina i jego burzliwa historia

Na terenie zespołu pałacowo-parkowego w Grodźcu (woj. wielkopolskie, pow. koniński, gm. Grodziec) znajdują się trzy interesujące obiekty: stary pałac, nowy pałac (tzw. oficyna) i ruiny romantyczne. 

Ten wpis poświęcę staremu pałacowi, który powstał w poł. XVIII w. 

Pałac w Grodźcu k. Konina przez pewien czas cieszył się zainteresowaniem miłośników urbexu. W sieci można znaleźć wiele ciekawych zdjęć oraz filmów z różnych eksploracji. W 2019 r. na portalu onet.pl ukazał się artykuł ze zdjęciami obiektu, na których widać niezwykle przygnębiający obraz zdewastowanych wnętrz dawnej szkoły i pozostawionego szkolnego wyposażenia.

Odwiedziłam Grodziec 2 lata później, w 2021 r. Miałam nadzieję na zrobienie ciekawych ujęć ze środka pałacu. Niestety widok, jaki zastałam skutecznie mnie do tego zniechęcił: sterty śmieci, rozbite butelki, pomazane ściany, rozbite ławki i krzesła (walające się również w różnych miejscach na terenie parku).

Historia majątku w Grodźcu jest niezwykle ciekawa oraz burzliwa. Osoby związane z pałacem należały do polskiej elity i zapisały się na kartach polskiej historii za sprawą wielu zasług. O kim mowa? Zapraszam do lektury 🙂

Historia

W 1394 r. Grodziec należał do Jana de Lichin. W latach 1488-1586 był własnością Grodzieckich h. Dryja. Prawdopodobnie oni wybudowali tutaj pierwszy dwór mieszkalny w latach 1545-85. Pozostałością po nim są piwnice w części środkowej nakryte sklepieniem kolebkowym. 

W 1639 r. dwór został przebudowany przez Abrahama Ciświckiego na pałac, po którym zachowały się do dziś piwnice od strony południowej nakryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym ze zwornikiem z motywem róży i głowami aniołów.

Ruiny romantyczne to budowla parkowa, która mieści się na północ od oficyny. Wzniesiona została prawdopodobnie w XVIII w. Przed 1858 r. wmurowano w nią wtórnie elementy z dawnego pałacu Ciświckich. Był to portal z szarego i białego marmuru, gzyms z kominka oraz tablica herbowa Ciświckich. Tablica ujęta była z dwóch stron postaciami herm z datą 1639. Przedstawiony został herb Wieniawa należący do rodziny Ciświckich i herby rodów: Nałęcz, Łodzia i Doliwa, które były z nią związane. Istniały jeszcze dwa inne kartusze herbowe, prawdopodobnie pochodzące z kominków.

W rękach Ciświckich Grodziec pozostawał do końca XVII w. Kolejnymi właścicielami byli Jaskólscy, którzy prawdopodobnie wznieśli obecny pałac. Od 1742 r. majątek należał do Aleksandra Kożuchowskiego. W 1763 r. dobra nabył Józef Wężyk z Osin, a od 1785 r. Stadniccy, którzy rozpoczęli przebudowę rezydencji na barokową. Z tego okresu pochodzi wewnętrzny portyk z klatka schodową i sala balowa we wschodniej części budynku. 

W 1800 r. majątek przechodzi na własność hr. Piotra Bielińskiego, wielkiego patrioty, zaangażowanego w działalność polityczną i szanowanego przez społeczeństwo. Był szambelanem Stanisława Augusta, pisarzem wielkim koronnym, a w późniejszym okresie pełnił funkcję senatora Królestwa Kongresowego. W poł. XIX w. Bieliński dobudował do pałacu podjazd dla powozów, prowadzący do głównego wejścia. Zawdzięczamy mu także budowę nowego pałacu (tzw. oficyny), ok. 1810 r. Temu obiektowi poświęcę oddzielny wpis.

Kolejnymi właścicielami zostali jego syn hr. Jan Nepomucen, kapitan wojsk Księstwa Warszawskiego wraz z żoną Weroniką z Dobrzyckich. Jan Bieliński w trakcie powstania styczniowego zorganizował w pałacu szpital dla powstańców oraz aktywnie uczestniczył w dostarczaniu prowiantu dla powstańców. Jego działania nie spodobały się zaborcy, czego konsekwencją było nałożenie wysokich kontrybucji, których spłata okazała się niemożliwa. Wdowa po Bielińskim oraz jej córka Wirginia wystawiły majątek na licytację.

W 1872 r. majątek kupuje hrabia Mieczysław Kwilecki h. Szreniawa (1833-1918), któremu zależało na tym, aby nie przeszedł on w obce ręce – rosyjskie albo żydowskie. Kwilecki był potomkiem Henryka Dąbrowskiego, działaczem społecznym oraz jednym z założycieli Banku Włościańskiego oraz Banku Kwilecki, Potocki i Spółka. Należał do jednego z najbogatszych mieszkańców Prowincji Poznańskiej. Był właścicielem majątków w: Oporowie, Kwilczu, Siedlnicy oraz Malińcu. Majątek w Grodźcu należał także do jego żony – Marii Mańkowskiej.

Ojciec mój Mieczysław Kwilecki po 1870 r. kupił Grodziec. Kupił go na subhaście za kwotę 163 tys. rubli srebrem, a długów było tyle, że tym paniom nic nie zostało, nie miały z czego żyć, więc zostały w pałacu ze starą służącą i kamerdynerem. Jedzenie im z oficyny posyłano i wspierano w gospodarskich rachunkach (tyle a tyle rubli figurowało na bieliznę i suknie, czy pelerynę dla kasztelanki).

Maria z Kwileckich Żółtowska

Syn Mieczysława, Kazimierz Kwilecki (1863-1935), był kolejnym właścicielem Grodźca. Uznawany za najbogatszego właściciela ziemskiego dzisiejszego powiatu konińskiego. Urodził się w Paryżu, a wychowywał w Oporowie k. Szamotuł, gdzie jego ojciec wzniósł okazały pałac. Zaobserwował tam wiele nowych metod gospodarowania, dzięki czemu majątek w Grodźcu był bardzo dobrze prowadzony, a on cieszył się opinią doskonałego gospodarza.

W 1893 r. zamieszkał w starym pałacu z żoną Marią Karską h. Jastrzębiec. Prowadziła ona w Grodźcu ochronkę, czyli odpowiednik dzisiejszego przedszkola. Mieli dwóch synów: Mieczysława (1895-1940), który otrzymał imię po dziadku oraz Stanisława (1896-1939). 

Ok. 1921 r. pałac w Grodźcu k. Konina zyskał wielki, sześciokolumnowy portyk. W 1933 r. Kazimierz Kwilecki sporządził testament, w którym przekazał Grodziec młodszemu synowi. 

Stanisław Kwilecki był powstańcem wielkopolskim, walczył w wojnie obronnej z bolszewikami 2 Pułku Ułanów. Prowadził w Grodźcu hodowlę koni wierzchowych, która cieszyła się bardzo dobrą reputacją. Był aktywny społecznie, uświadamiał mieszkańców pow. konińskiego o zagrożeniu ze strony Niemiec przed wybuchem II wojny światowej. Przekazywał też dary pieniężne dla Wojska Polskiego. Miał dwie żony: od 1921 r. Józefę Tarasowicz, a od 1936 r. Elizę Marię Felicję Broel Plater.

Był aresztowany za udział w powstaniu wielkopolskim razem z grupą innych 56 Polaków. Poddał się dobrowolnie represjom, aby uchronić przed prześladowaniami swoją żonę i córki. Został rozstrzelany na cmentarzu żydowskim w Koninie.

Pałac w Grodźcu k. Konina był w rękach Kwileckich do wybuchu II wojny światowej. W okresie wojennym pełnił siedzibę administracji niemieckiej. Po zakończeniu wojny rodzina Kwileckich, pomimo protestów ze strony części mieszkańców, została zmuszona do opuszczenia majątku. Po 1945 r. utworzono w nim szkołę. 

Opis

Pałac w Grodźcu k. Konina jest budowlą na planie wydłużonego prostokąta, murowaną, ceglaną, otynkowaną i podpiwniczoną. Elewacja frontowa (zachodnia) jednokondygnacyjna, jedenastoosiowa. W części środkowej dwie kondygnacje i okazały portyk sześciokolumnowy z kapitelami toskańskimi, ponad nimi proste belkowanie i tympanon. Pod portykiem uskoki flankujące wejście do piwnic zamknięte kolebkowo. Otwór drzwiowy zamknięty półkoliście. Otwory okienne udekorowane odcinkiem z prostymi i falistymi naczółkami. Na skrajnych końcach dachu dwie wystawki nakryte dachem dwuspadowym. Elewacja południowa – trójosiowa. Elewacja ogrodowa (wschodnia) z trzema symetrycznymi ryzalitami, siedmioosiowa. 

Stan obecny

W 2020 r. uregulowano stan prawny własności pałacu i po wielu latach procesów sądowych przekazany został prawowitym spadkobiercom. Nową właścicielką została Ede Cassia Segnini Brandao Sapieha.

Z najnowszych informacji, do jakich udało mi się dotrzeć wynika, że teren wokół pałacu jest ogrodzony oraz oczyszczany ze śmieci podrzucanych przez mieszkańców.

Jeżeli ktoś jest w posiadaniu aktualnych informacji dotyczących stanu pałacu w Grodźcu k. Konina, proszę o kontakt mailowy pod adresem: paulina@palacowymszlakiem. pl

Bibliografia

• Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa.
• Olejnik R., Stanisław Kwilecki z Grodźca zginął od strzału w tył głowy, (dostęp: 04.01.2023).
• Skuratowicz J., Dwory i pałace Wielkopolski: styl narodowy, 2020.
• Wojciechowski J.W., Girlandy, czyli studia nad wybranymi siedzibami ziemiańskimi i ich dawnymi właścicielami w północno-wschodniej Wielkopolsce, 2019.
• Wysocka A., Pałac w Grodźcu ma nowego prawowitego właściciela. Zakończyła się wieloletnia batalia przed sądem, (dostęp: 04.01.2023).

Postaw mi kawę!

Drogi Czytelniku!

Cieszę się, że wędrujesz razem ze mną po Pałacowym Szlaku. Jeżeli podoba Ci się to, co robię i chcesz wesprzeć dalsze działania związane z rozwojem bloga, możesz postawić mi wirtualną kawę. Nie ma nic przyjemniejszego niż tworzenie nowych treści przy dobrej kawie! 🙂