Pałac w Gałowie i jego właściciele na zaginionym obrazie Wojciecha Kossaka

Pałac w Gałowie (woj. wielkopolskie, pow. szamotulski, gm. Szamotuły) to jeden z tych pałaców, które pojawiają się w moich dziecięcych wspomnieniach i kolejny na blogu zabytek z powiatu szamotulskiego. Przypomnę, że wpis rozpoczynający działalność Pałacowym Szlakiem poświęcony był pałacowi Twardowskich w Kobylnikach k. Szamotuł, o którym pisałam tutaj. Pałac w Gałowie powstał prawdopodobnie w połowie XIX w. Nieznany jest jego projektant, ani dokładna data budowy. Wieś w latach 1881-1945 należała do rodu Mycielskich herbu Dołęga. Mycielscy pochodzili z Wielkopolski i służyli Polsce na płaszczyźnie kulturalnej, społecznej i politycznej. Ostatnimi właścicielami majątku przed wybuchem II wojny światowej byli Zofia i Michał Mycielski – bohaterowie obrazu Wojciecha Kossaka, jednego z 25 najcenniejszych obrazów zaginionych w wojennej pożodze.

Pałac w Gałowie – historia

Wieś Gałowo wzmiankowana była pierwszy raz w 1382 r. W 1720 r. Anna z Niegolewskich Mycielska kupiła wsie w okolicach Szamotuł. Od tego czasu rodzina Mycielskich była silnie związana z Ziemią Szamotulską oraz miastem Szamotuły. W 1820 r. w Gałowie powstała pierwsza cukrownia w Polsce, którą założył Józef Mycielski – syn Stanisława i Anny z Mielżyńskich Mycielskich. Uczestniczył w powstaniu listopadowym, oznaczony został krzyżem Virtuti Militari. Był właścicielem majątków w Spławiu (ob. część Poznania) oraz w Kobylempolu. Umarł bezpotomnie, a jego majątek został podzielony między dzieci i wnuki brata – Ludwika Mycielskiego.

Gałowo przeszło na własność stryjecznego wnuka Józefa – Ludwika Mycielskiego (1854-1926). Dzięki niemu Gałowo stało się ważnym ośrodkiem kulturalnym i społecznym. Przebywał tu m. in. malarz Julian Fałat. Ludwik Mycielski prowadził działalność gospodarczo-handlową, filantropijną i patriotyczną. Poślubił kuzynkę Elżbietę z Mycielskich, z którą miał dwójkę dzieci: Zofię „Zulę” i Michała.

Ostatnimi przedwojennymi właścicielami była Zofia z Karskich Mycielska i jej mąż – hr. Michał Mycielski. Małżeństwo poznało się na balu w pałacu Karskich we Włostowie k. Opatowa (woj. świętokrzyskie).

Po ślubie, który odbył się w 1922 r., zamieszkali w starym XIX-wiecznym dworze w Gałowie. W 1926 r. poznański architekt Stanisław Mieczkowski dobudował do niego poprzeczne, piętrowe skrzydło. Na jego osi umieszczono półkolisty portyk z balkonem na piętrze.

Ponieważ dawny dwór został rozbudowany, zyskał funkcję tylnego skrzydła, w którym mieściła się kuchnia i zaplecze gospodarcze, z kolei na parterze umieszczono reprezentacyjny hol angielski z neoklasycystycznymi sztukateriami z kominkiem, po lewej stronie salon i jadalnię, a po prawej pokój Michała Mycielskiego z kancelarią. Na ścianach pałacu wisiały obrazy takich twórców jak Franciszek Ksawery Lampi, Huysmans de Malines, Leon Wyczółkowski, Jacek Malczewski, Juliusz i Wojciech Kossak, Julian Fałat, czy Michał Wiewiórski. Należy wspomnieć, że w środku znajdowała się biblioteka, której początek dał ojciec Michała.

Zofia i Michał Mycielski mieli dwie córki, które przyszły na świat w Gałowie: Anna Pia (jej drugie imię zostało nadane na cześć papieża Piusa XI) i Teresa Julia.

„Gościowi wjeżdżającemu na teren rezydencji pałac ukazywał się na osi dalekiej perspektywy centralnej, by zniknąć następnie w zieleni drzew i ukazać się ponownie w całej okazałości po podjechaniu pod główne wejście”.

anna pia, córka mycielskich

Godnym uwagi jest fakt, że pałac w Gałowie często odwiedzali różni goście, wśród których byli między innymi rolnicy z Polski i Europy. Przyjeżdżali tutaj również inni ważni goście, wśród których znaleźli się: prymas Polski August Hlond, biskup poznański Walenty Dymek, generał Władysław Anders, malarz Wojciech Kossak wraz z córką Magdaleną Samozwaniec. 

Właśnie w Gałowie, 11 października 1926 r. Wojciech Kossak namalował obraz przedstawiający Zofię i Michała Mycielskich na tle stada koni.

Konie były największą pasją małżeństwa Mycielskich. Mieściła się tu jedna z najlepszych stadnin koni angloarabskich. W związku z tym, że jej prowadzenie wymagało dużo czasu i pracy, za rozwój hodowli odpowiadał hrabia, podczas gdy jego żona samodzielnie prowadziła stadninę w majątku Wituchowo.

Mycielscy mieli opinię nienagannych gospodarzy. Chętnie angażowali się w działalność społeczną w Szamotułach i okolicy. Z inicjatywy Zofii powstał Komitet Opieki nad Domem Sierot. Michał Mycielski był częścią zarządu cukrowni w Szamotułach, dowodził szamotulskim Kółkiem Rolniczym oraz udzielał się w Powiatowym Związku Ziemian, w którym pełnił również funkcję prezesa pod koniec lat 20. W 1934 r. objął dzierżawę domeny Szamotuły-Zamek.

W 1939 r. zaginęły zbiory biblioteczne i część rodzinnych dokumentów, grafik, obrazów oraz naczynia gliniane z okresu kultury łużyckiej. W 1945 r. w nieznanych okolicznościach zaginął wspomniany wcześniej obraz Wojciecha Kossaka. Jest na liście 25 najcenniejszych dzieł sztuki utraconych w czasie II wojny światowej.

Po wybuchu II wojny światowej Michał Mycielski zgłosił się do wojska jako ochotnik, odbył kampanię wrześniową, następnie wyjechał Rumunii, a stamtąd do Francji. Po zajęciu Francji pojechał do Anglii, gdzie służył m.in jako oficer żywnościowy w brygadzie gen. Stanisława Maczka. Nie brał udziału w walkach w latach 1944-45 ze względu na wiek. Do końca życia pozostał na emigracji. Michał Mycielski zmarł w 1972 r., a jego prochy pochowano w bazylice na Świętej Górze pod Gostyniem.

Zofia Mycielska została aresztowana wraz z 10 pracownikami majątku w listopadzie 1939 r., z uwagi na fakt, że jeden z niemieckich żołnierzy został ranny na terenie dworskim. Wszystkich osadzono w więzieniu w Szamotułach na 10 dni. Dzięki interwencji niemieckiego ziemianina z Przyborówka zostali zwolnieni. Niestety tego samego dnia Zofia wraz z córkami zostały ponownie aresztowane i wyrzucone z pałacu. W związku z tym trafiły do Wronek, gdzie przetrzymywano obywateli z wyższych warstw społecznych, a później wywieziono je w wagonach bydlęcych na Kielecczyznę. Udało im się ukryć w majątku brata Zofii we Włostowie. W 1941 r. wydzierżawiła majątek w Sitkówce k. Chęcin, gdzie samodzielnie wychowywała córki, którym udało się ukończyć gimnazjum. W 1943 r. wyjechała do Warszawy. Córka Zofii, Anna Pia, wzięła udział w powstaniu warszawskim.

Zofia wróciła do Gałowa na początku 1945 r. Ze względu na fakt, że pałac był mocno zdewastowany przez Niemców oraz miejscową ludność nie dało się w nim zamieszkać. Mycielska Mycielska przebywała w tym czasie w Szamotułach, a następnie wyjechała do Warszawy i w 1946 r. rozpoczęła pracę w Polskim Czerwonym Krzyżu. Zofia podjęła decyzję o ucieczce do męża, do Szkocji. Pod koniec tego samego roku, po wielu trudach udało im się zamieszkać razem. Zofia Mycielska przeżyła męża o 6 lat – zmarła w 1978 r.

Opis

Budynek na planie wydłużonego prostokąta, połączony ze starszym obiektem na planie litery „L”, podpiwniczony, piętrowy, murowany z cegły, otynkowany. Dawny dwór nakryty dachem dwuspadowym. Pałac pokrywa dach czterospadowy. Elewacja frontowa dziewięcioosiowa, symetryczna, z bocznymi ryzalitami. Na osi półokrągły ganek wsparty na kolumnach dźwigających taras. Elewacja rozczłonkowana pilastrami z bogato dekorowanymi kapitelami. Dachy ryzalitów ozdobione lukarną umieszczoną na osi.

Drogi Czytelniku!

Cieszę się, że wędrujesz razem ze mną po Pałacowym Szlaku. Jeżeli podoba Ci się to, co robię i chcesz wesprzeć dalsze działania związane z rozwojem bloga, możesz postawić mi wirtualną kawę. Nie ma nic przyjemniejszego niż tworzenie nowych treści przy dobrej kawie! 🙂

Wnętrze

Na parterze pałacu podziwiać możemy prostokątną sień z kasetonowym stropem. Na uwagę zasługuje także kominek i kryształowe lustro ujęte w zdobioną ramę. Drzwi pomieszczeń w sieni zdobione są nadprożami z motywem floralnym. Na piętro prowadzą schody typu francuskiego wykonane z dębiny. Pod nimi mieści się przejście do starej części obiektu. Układ pałacu dwutraktowy.

Stan obecny

Pałac stanowi obecnie siedzibę Przedsiębiorstwa Rolniczo-Hodowlanego GAŁOPOL Sp. z o.o. Jego wnętrza zostały zaadaptowane na cele biurowe. Obiekt otacza ogólnodostępny park krajobrazowy ze stawami, alejkami spacerowymi i ławkami.

Bibliografia

• Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa.
• Krygier-Łączkowska A., Wiara, ojczyzna i … konie, http://regionszamotulski.pl/zofia-i-michal-mycielscy-wiara-ojczyzna-i-konie/, (dostęp: 16.09.2022).
• Maciejewska M., Pałac Mycielskich w Gałowie. Część 1: Losy mieszkańców. Wielkopolskie rezydencje, https://naprzekordniom.wordpress.com/2019/03/13/palac-mycielskich-w-galowie-czesc-1-losy-mieszkancow-wielkopolskie-rezydencje/, (dostęp: 11.10.2022).
• Libicki M., Libicki P., Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce, 2008.
• Skuratowicz J., Dwory i pałace Wielkopolski: styl narodowy, 2020.
• Stępińska K., Pałace i zamki w Polsce: Dawniej i dziś, 1977.