Pałac Szołdrskich w Czempiniu
Gdybym miała wymienić 10 najpiękniejszych pałaców w Wielkopolsce, zdecydowanie umieściłabym na tej liście pałac w Czempiniu (woj. wielkopolskie, pow. kościański, gm. Czempiń).
Rezydencję było mi dane dwukrotnie oglądać jedynie przez zamkniętą bramę, nad czym ubolewam i mocno liczę na to, że uda mi się kiedyś podziwiać go z bliska i od wewnątrz.
Pałac w Czempiniu formą nawiązuje do przełomu XVII i XVIII w. Jego projektant, Jan Adam Stier, który pracował na ziemiach wielkopolskich przez niemalże pół wieku, współpracował z Pompeo Ferrarim (kościół św. Jana Chrzciciela w Owińskach) i Janem Catenazzim. Szczyty pałacu w Czempiniu nawiązują formą do tych w kościele w Osiecznej i klasztorze w Lądzie (P. Ferrari). Natomiast portal rezydencji podobny jest do portalu poznańskiej fary.
Owalna tablica fundacyjna z datą 1739 wyłamuje gzyms portalu – rozwiązanie to zastosowane zostało przez Stiera w wieżach Kościoła Benedyktynów w Poznaniu. Elementy z XVIII w. w czempińskim pałacu przypisać można właśnie Stierowi.
Będąc w Czempiniu, warto odwiedzić m.in.: pałac w Gorzyczkach, pałac w Turwi, pałac w Głuchowie, pałac w Będlewie, pałac w Kotowie.
Z Czempinia pochodził fotograf Leonard Durczykiewicz, któremu zawdzięczamy sfotografowanie wielu pałaców i dworów Wielkiego Księstwa Poznańskiego.
Pałac w Czempiniu – historia
Czempiń otrzymał prawa miejskie w XIV w. Starsza od Czempinia była osada Borówko Stare, która później została wchłonięta przez miasto. Borówko najpierw należało do Bnińskich, od 1470 r. do poł. XVI w. do Górków herbu Łodzia, od 1601 r. do Szołdrskich. Po bezpotomnej śmierci ostatniego z Górków – Stanisława Górki, dobra odziedziczyła spokrewniona z nim rodzina Czarnkowskich h. Nałęcz. Krótko potem majątek kupiony został przez Jana z Konar Malechowskiego, który sprzedał go Stanisławowi Szołdrskiemu h. Łodzia.
On wzniósł zamek na pocz. XVII w., który uległ zniszczeniu w czasie potopu szwedzkiego. Pod koniec XVII w. na fundamentach zniszczonego zamku Andrzej Szołdrski wzniósł pałac. Przedsięwzięcie to wiązało się prawdopodobnie ze ślubem jego syna Ludwika. Pałac spłonął podczas wojny północnej w 1709 r.
Rezydencje odbudowano w latach 1729-39 (data ukończenia budowy umieszczona została w kartuszu nad wejściem głównym) z inicjatywy wspomnianego wcześniej Ludwika Szołdrskiego oraz jego żony Marianny z Unrugów z Kargowej. Obiekt miał podobny kształt do obecnego pałacu: wzniesiony był na rzucie prostokąta i posiadał od frontu trzy okazałe ryzality oraz ryzalit środkowy od strony elewacji ogrodowej. Podczas przebudowy dobudowano szczyty i ozdobiono je dekoracją o motywach regencyjnych. Na szczycie ryzalitu środkowego elewacji frontowej umieszczone zostały rzeźby symbolizujące cztery kontynenty. Nie posiadał balkonu od strony ogrodu oraz tarasu od frontu, które dobudowane zostały w 1900 r. Wieńczyły go wysokie dachy. Wnętrze ówczesnej rezydencji zaprojektowano z zachowaniem symetrii. W przyziemiu mieściła się sień, a na osi izba stołowa. Piwnice pałacu były sklepione kolebkowo.
Przebudowie uległ również park wokół pałacu. Po bokach dziedzińca honorowego umieszczone zostały oficyny, które dodatkowo połączono z pałacem za pomocą ćwierćkolistych galerii. To wczesny przykład założenia galeriowego, którego popularność przypadła dopiero na lata 80. XVIII w.
Drogi Czytelniku!
Cieszę się, że wędrujesz razem ze mną po Pałacowym Szlaku. Jeżeli podoba Ci się to, co robię i chcesz wesprzeć dalsze działania związane z rozwojem bloga, możesz postawić mi wirtualną kawę. Nie ma nic przyjemniejszego niż tworzenie nowych treści przy dobrej kawie! 🙂
Po śmierci Ludwika, dobra przeszły na własność jego wnuka Feliksa, który mieszkał w Kórniku, a w Czempiniu bywał bardzo rzadko. Ostatni właściciel Czempinia z rodziny Szołdrskich, Wiktor Szołdrski, rozebrał w latach 30. XIX w. zabudowę otaczającą dziedziniec honorowy, z której do dziś zachowała się jedynie brama główna. Powiększył również barokowy ogród i przekształcił go w park krajobrazowy. Źródła podają, że cegły z rozebranych zabudowań wykorzystane zostały do odbudowy wsi po pożarze.
Po śmierci Wiktora, rząd pruski uniemożliwił dziedziczenie majątku przez polskie rodziny. W 1847 r. pałac w Czempiniu został zlicytowany i kupiony przez rodzinę Delhaes. W 1904 r. August Delhaes mocno przebudował wnętrza budynku, a pretekstem okazał się ślub syna. Sala w środkowym ryzalicie podzielona została stropem na dwie kondygnacje i na mniejsze pomieszczenia przy użyciu ścian działowych. Przed pałacem powstał taras o tralkowej balustradzie, a przy elewacji ogrodowej utworzono taras o falistej linii, wsparty na kolumnach, o półkolistym rzucie. Herby Karola Emila von Delhaes i jego żony Anny Marii v. Roeder znajdują się na tarasie od strony ogrodu.
Pałac w Czempiniu – obecnie
Pałac w Czempiniu obecnie jest w rękach prywatnych, nie jest dostępny dla zwiedzających. Na Facebooku powstał profil Pałac Czempiń, gdzie właściciele zapewniają, że niedługo wszyscy będą mogli skorzystać z uroków tego miejsca. Z niecierpliwością i nadzieją będę wypatrywać postępów prac, o których z pewnością Was poinformuję 🙂
Bibliografia
- Kręglewska-Foksowicz E., Barokowe rezydencje w Wielkopolsce, 1982.
- Omilanowska M., Polska: pałace i dwory, 2004.
- Strzałko M., Barokowe dwory i pałace w Wielkopolsce, 2006.